W związku z wybuchem wojny w Ukrainie przyjęto przepisy znacznie ułatwiające zatrudnianie obywateli Ukrainy, którzy szukają schronienia w naszym kraju. Zasady te dotyczą także osób, które nie posiadają obywatelstwa Ukrainy, ale są współmałżonkami obywateli Ukrainy i przybyły do Polski z Ukrainy w związku z wybuchem wojny. Osoby nieposiadające obywatelstwa ukraińskiego a przybyłe do Polski z Ukrainy na skutek wojny również mogą być zatrudniane w Polsce, bez konieczności uzyskiwania zezwolenia. Każdorazowo przy decyzji o zatrudnieniu pracownika z Ukrainy bardzo ważna jest szczegółowa analiza poszczególnych przypadków i dokumentacji z nimi związanej.
Zatrudnianie obywateli Ukrainy, którzy przybyli do Polski od dnia 24 lutego 2022 r.
W trybie uproszczonym pracodawcy mogą obecnie zatrudniać obywateli Ukrainy przebywających w Polsce legalnie od 24 lutego 2022 r. Pobyt obywateli Ukrainy w Polsce uważa się za legalny, jeśli:
a) przybyli oni do Polski z Ukrainy w związku z działaniami wojennymi w Ukrainie, oraz
b) przybyli oni do Polski legalnie od dnia 24 lutego 2022 r., oraz
c) deklarują zamiar pozostanie w Polsce.
Osoby spełniające ww. warunki objęte są w Polsce ochroną tymczasową i mogą podejmować pracę w Polsce od 24 lutego 2022 r. (niezależnie od daty rzeczywistego przekroczenia granicy polskiej) do 24 sierpnia 2023 r. Jedynym warunkiem formalnym zatrudnienia obywatela Ukrainy jest, aby w ciągu 14 dni od dnia podjęcia pracy pracodawca zawiadomił powiatowy urząd pracy właściwy ze względu na siedzibę tego pracodawcy o powierzeniu pracy obywatelowi Ukrainy. Zgłoszenia dokonuje się za pośrednictwem portalu praca.gov.pl. Po dokonaniu zgłoszenia pracownik z Ukrainy może swobodnie rozpocząć pracę, jak i ją zmienić. Przepisy nie określają wyraźnie konsekwencji prawnych przekroczenia wskazanego terminu 14 dni.
Przy zatrudnianiu obywateli Ukrainy, należy pamiętać o zawarciu umowy (o pracę, zlecenia) na piśmie, przy czym umowa ta powinna być w języku zrozumiałym dla zatrudnianego. Pracownik powinien też zostać zgłoszony do ZUS w terminie 7 dni od podjęcia przez niego pracy. Konieczne jest przeprowadzenie badań lekarskich, szkolenia BHP, jak i przestrzeganie innych przepisów prawa pracy w zakresie zatrudnienia. Wynagrodzenie wypłacane pracownikom z Ukrainy nie może być niższe niż płaca minimalna, która w tym roku wynosi 3.010 zł brutto, lub minimalna stawka godzinowa ustalona na 19,70 zł brutto.
Przed zatrudnieniem pracodawca powinien upewnić się, że obywatel Ukrainy przebywa w Polsce legalnie. Pomocny jest w tym numer PESEL (nadawany na podstawie wniosku złożonego osobiście przez obywatela Ukrainy w dowolnym urzędzie gminy w Polsce), ponieważ uzyskanie przez obywatela Ukrainy tego numeru stanowi potwierdzenie, że dana osoba spełnia warunki legalnego pobytu w Polsce. W przypadku braku numeru PESEL potwierdzeniem legalności pobytu w Polsce może być zaświadczenie Straży Granicznej lub inny dokument, który stanowił podstawę przekroczenia granicy, potwierdzający przybycie do Polski po 24 lutego 2022 r.
Jeśli wjazd do Polski po 24 lutego 2022 r. nie został zarejestrowany podczas kontroli granicznej (tj. brak jest w paszporcie lub innym dokumencie podróży stempla polskiej Straży Granicznej), w ciągu 60 dni od daty wjazdu do Polski obywatel Ukrainy powinien złożyć w dowolnym urzędzie gminy w Polsce wniosek, na podstawie którego wjazd do Polski zostanie zarejestrowany przez Straż Graniczną. Przestrzeganie tej formalności ułatwia polskim pracodawcom legalne zatrudnianie obywateli Ukrainy.
Wyjazd obywatela Ukrainy z Polski na okres dłuższy niż jeden miesiąc pozbawia go możliwości dalszego legalnego pobytu w Polsce na podstawie przepisów o ochronie tymczasowej, a co za tym idzie zatrudniania w procedurze uproszczonej.
Ochrona tymczasowa może być udzielona tylko w jednym państwie członkowskim UE. W przypadku zatrudniania obywateli Ukrainy wskazane jest zweryfikowanie (np. poprzez oświadczenie danego pracownika), czy nie zostali oni objęci ochroną tymczasową w innym państwie członkowskim UE.
Zatrudnianie obywateli Ukrainy, którzy legalnie przebywali w Polsce przed dniem 24 lutego 2022 r.
Regulacje ułatwiające zatrudnianie znajdują zastosowanie także do obywateli Ukrainy przebywających na terytorium Polski legalnie już przed 24 lutego 2022 r. (np. na podstawie ruchu bezwizowego lub wizy Schengen). W okresie do 24 sierpnia 2023 r. osoby te również mogą podejmować pracę w Polsce na podstawie zawiadomienia o powierzeniu pracy, złożonego w przez pracodawcę w ciągu 14 dni od dnia podjęcia pracy. Pracodawcy, którzy przed dniem 24 lutego 2022 r. zatrudniali obywateli Ukrainy, nie muszą potwierdzać legalności ich pracy. W przypadku jednak, gdy pracownik z Ukrainy zmienia pracę, w ciągu dwóch tygodni od podjęcia przez niego pracy nowy pracodawca powinien zawiadomić o jego zatrudnieniu właściwy urząd pracy.
Ochrona tymczasowa, a zatem uproszczona procedura zatrudniania, nie obejmuje obywateli Ukrainy:
a) posiadających: zezwolenie na pobyt stały/czasowy, zezwolenie na pobyt rezydenta długoterminowego UE, status uchodźcy, ochronę uzupełniającą, zgodę na pobyt tolerowany;
b) którzy: złożyli wniosek o udzielenie ochrony międzynarodowej w Polsce/ w imieniu których taki wniosek został złożony, zadeklarowali zamiar złożenia wniosku o udzielenie ochrony międzynarodowej w Polsce/których dotyczy taka deklaracja.
Zatrudnianie innych osób, które przybyły z Ukrainy od dnia 24 lutego 2022 r.
Osoby, które nie posiadają obywatelstwa ukraińskiego lub bezpaństwowcy, którzy przebywali w Ukrainie przed dniem 24 lutego 2022 r. i, opuściwszy ją z powodu wojny, przybyli do Polski od dnia 24 lutego 2022 r., również mogą legalnie przebywać w Polsce i wykonywać pracę bez zezwolenia.
W celu legalnego zatrudnienia takich osób wskazane jest zweryfikowanie przez pracodawców, że są one objęte ochroną tymczasową. Potwierdzenie stanowi zaświadczenie wydawane przez Urząd do Spraw Cudzoziemców (wydawane na wniosek cudzoziemca). Zaświadczenie to jest wyłącznym dowodem udzielenia ochrony czasowej w Polsce i w okresie ważności potwierdza prawo do pobytu na terytorium Polski i do wykonywania pracy bez zezwolenia.
W przypadku ww. osób uproszczone procedury zatrudnienia mogą być stosowane przez okres 12 miesięcy (okres ten może być przedłużony o 6 miesięcy, maksymalnie 2 razy). W dniu, w którym opuszczoną one Polskę, zezwolenie na pobyt czasowy wygasa.
Podstawa prawna:
1) Ustawa z dnia 12 marca 2022 r. o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa
2) Ustawa z dnia 13 czerwca 2003 r. o udzielaniu cudzoziemcom ochrony na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej
