Wyrok Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej ważny dla praktyki zawierania umów w oparciu o ogólne warunki umów 

Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej („TSUE”) po raz kolejny wypowiedział się w przedmiocie ważności klauzul jurysdykcyjnych zawartych w ogólnych warunkach umów („OWU”) jednej ze stron. Klauzule te wskazują, w którym kraju można dochodzić roszczeń z danej umowy. Co do zasady wyłączają one możliwość dochodzenia praw przed sądami innego państwa. W wydanym wyroku TSUE potwierdził, że w określonych warunkach klauzula jurysdykcyjna zawarta w OWU udostępnionych online przez jedną ze stron może być uznana za uzgodnioną, nawet jeżeli druga strona nie miała pełnej świadomości co do jej sformułowania a nawet istnienia.

Klauzule jurysdykcyjne zawarte w OWU

Tak w obrocie profesjonalnym jak i w stosunkach z konsumentami powszechne jest zawieranie umów z użyciem odesłania w umowie do OWU jednej ze stron. OWU mają stałą treść, na którą, co do zasady, druga strona nie ma wpływu, mogąc je tylko zaakceptować lub zrezygnować z zawarcia umowy. OWU niejednokrotnie stanowią załącznik do zawartej umowy pisemnej. Coraz częstsza jest jednak praktyka odsyłania do OWU za pomocą linku do odpowiedniej strony internetowej, gdzie te warunki są opublikowane. Link taki często można znaleźć w dokumencie umowy, złożonym zamówieniu, jego akceptacji lub innej korespondencji związanej z zawarciem umowy.

Typową regulacją wchodzącą w skład OWU jest postanowienie wskazujące państwo, przed którego sądami można dochodzić ewentualnych roszczeń z zawartej umowy. Co oczywiste, takie postanowienie jest nierzadko istotnym utrudnieniem dla drugiej strony w egzekwowaniu jej uprawnień. Warunki formalne dla ważności takiego postanowienia mają więc niebagatelne znaczenie dla sposobu wykorzystywania OWU w bieżącej działalności.

Wymogi formalne ważności klauzuli jurysdykcyjnej

Jeżeli klauzula jurysdykcyjna wskazuje jako właściwe sądy jednego z państw członkowskich UE, wymogi formalne ważności tej klauzuli określa Rozporządzenie Unii Europejskiej nr 1215/2012, zwyczajowo zwane „Bruksela I bis”. Dopuszcza ono zasadniczo cztery formy dla zawarcia porozumienia co do właściwości sądów:

–   pisemną, z którą zrównane jest zawarcie umowy poprzez przekazy elektroniczne (np. emaile)      umożliwiające trwały zapis,

–  inną formę ale z potwierdzeniem porozumienia na piśmie,

–  inną formę odpowiadającą wcześniejszej praktyce pomiędzy stronami,

–  inna formę odpowiadającą przyjętemu i znanemu stronom zwyczajowi handlowemu.

Jako że sytuacje opisane w trzech ostatnich punktach są stosunkowo rzadkie, najczęściej ważność klauzuli zawartej w OWU zależy od tego, czy spełnione zostały wymogi formy pisemnej. Ta kwestia jest więc stosunkowo częstym przedmiotem orzeczeń sądowych. Szczególnie wiele sporów budzi to, kiedy można uznać za uzgodnioną klauzulę jurysdykcyjną, niewłączoną bezpośrednio do tekstu zawartej umowy, a znajdującą się w OWU stosowanych przez jedną ze stron.

Dotychczasowe orzecznictwo TSUE

Jeszcze w latach 70-tych XX wieku TSUE potwierdził, iż klauzula jurysdykcyjna nie musi być koniecznie jednym z postanowień zawartych w podpisanej przez obie strony umowie (por. wyrok w sprawie Salotti C-24/76). W przypadku umowy zawartej w tradycyjnej formie pisemnej wystarczające jest precyzyjne odwołanie do dokumentu OWU. Odwołanie to nie musi przy tym wskazywać na klauzulę jurysdykcyjną jako część OWU. Warunkiem skuteczności takiego odwołania jest jednak faktyczne udostępnienie drugiej stronie tekstu OWU przed zawarciem umowy (por. wyrok w sprawie Hőszig
C-222/15).

TSUE wypowiedział się już także co do umów zawieranych online na stronach internetowych (wyrok w sprawie El Majdoub C-322/14). Przyjął on mianowicie, że klauzula jurysdykcyjna będąca częścią OWU odpowiada wymogom formalnym, jeżeli warunki te zostały zaakceptowane przez drugą stronę kliknięciem w odpowiednim miejscu strony internetowej, gdzie umowa jest zawierana (tzw. click-wrapping) i były one wtedy dostępne w taki sposób, że ta strona akceptująca mogła je zapisać
i wydrukować. To, czy ta druga strona z możliwości zaznajomienia się z tymi warunkami i ich wydrukowania skorzystała, nie ma znaczenia dla spełnienia wymogów formalnych.

Orzeczenie w sprawie Tilman C-358/21

W ostatnio rozpoznawanej sprawie TSUE miał okazję do wypowiedzenia się na temat umów zawieranych w formie pisemnej, ale odwołujących się za pomocą linków do OWU opublikowanych online (wyrok w sprawie Tilman C-358/21 z 24 listopada 2022 r.). TSUE uznał, że brak odrębnej akceptacji tych warunków przez drugą stronę kliknięciem w odpowiednim miejscu (jak to było
w przypadku orzeczenia w sprawie El Majdoub i transakcji online) nie stanowi przeszkody dla uznania, że spełnione zostały wymogi formalne ważności klauzuli jurysdykcyjnej. Wystarczające jest zamieszczenie w zawartej umowie działającego linku, który może być uruchomiony przez przeciętnie staranną osobę i który to link doprowadzi taką osobę do treści OWU obejmujących klauzulę jurysdykcyjną. Także i w tym wypadku dla spełnienia wymogów formalnych obojętne jest, czy druga strona z takiej możliwości skorzystała.

TSUE podkreślił, że istotne dla treści orzeczenia było to, że sprawa dotyczyła obrotu profesjonalnego. Gdyby stroną akceptującą OWU miał być konsument, rozstrzygnięcie mogłoby być inne. Tym samym tezę omawianego wyroku odnieść należałoby tylko do umów zawieranych pomiędzy przedsiębiorcami.

Pogląd wyrażony przez TSUE nie jest zaskoczeniem. Już wcześniej można było spotkać orzeczenia sądów krajowych w podobnym duchu. W orzeczeniach tych można napotkać dalsze wymogi wobec sposobu udostępniania ogólnych warunków umów nie wspomniane obecnie przez TSUE. Tymi warunkami są w szczególności:

–      tożsamość nazwy dokumentu wskazanego w umowie z nazwą dokumentu, do którego prowadzi uruchomiony link, oraz to, aby

–      link prowadził na taki adres, gdzie odnalezienie właściwego dokumentu nie sprawia trudności przeciętnie starannej osobie, w szczególności tak, aby nie trzeba było przeglądać szeregu dokumentów, aby odnaleźć właściwą wersję OWU.

Nie przesądzając kwestii, na ile te dodatkowe wymogi faktycznie wynikają z regulacji Rozporządzenia Bruksela I bis, zasadne wydaje się ich uwzględnienie w sposobie działania podmiotów posługujących się OWU udostępnianymi online.

Wnioski dla praktyki

Zarówno z ostatniego wyroku w sprawie Tilman jak i z wcześniejszych orzeczeń TSUE płyną dla przedsiębiorców istotne wnioski:

–      w relacjach pomiędzy przedsiębiorcami wystarczająca w zakresie klauzul jurysdykcyjnych powinna być co do zasady praktyka zawierania w podpisywanych umowach odniesień do OWU zawierających taką klauzulę z wykorzystaniem linku do strony, gdzie te OWU są opublikowane; tam gdzie nie ma odrębnego dokumentu obejmującego warunki umowy można rozważyć umieszczenie takich odniesień w dokumentach takich jak złożone zamówienie, przyjęcie zamówienia czy też w pozostałej dokumentacji związanej
z zawieraniem umowy. Praktykę taką należy jednak dobrze przemyśleć
i skonsultować z prawnikami;

–      przed zawarciem umowy należy dokładnie sprawdzać treść dokumentów drugiej strony, do których odsyłają jakiekolwiek linki zamieszczone w treści, czy to zawartej umowy, złożonego zamówienia, oświadczenia o przyjęciu oferty, czy też dalszej korespondencji, na przykład w stopkach otrzymywanych maili. Istotne jest utrwalenie treści OWU drugiej strony znajdujących się pod linkiem, tak aby posiadać dowód co do dokładnej treści klauzuli jurysdykcyjnej, ewentualnie co do tego, że dany link nie działa;

–      dla pewności, że zamieszczenie linku będzie skuteczne z punktu widzenia klauzuli jurysdykcyjnej wskazane jest, aby link umieszczany w danej umowie prowadził do miejsca, gdzie łatwo znaleźć odpowiednie OWU, a na ile to możliwe – do samego dokumentu OWU. Ważna jest również możliwość udokumentowania, że OWU o określonej treści były dostępne pod tym linkiem przed zawarciem umowy, a sam link działał.

Poinformuj znajomych

Polityka prywatności i plików cookies

KLAUZULA NFORMACYJNA O PRZETWARZANIU DANYCH OSOBOWYCH

Administratorem danych osobowych jest LEGALIO Pietrzak Markowicz Lewandowska Lubaś sp. j. z siedzibą w Warszawie (00-342), ul. Topiel 23, wpisana do rejestru przedsiębiorców Krajowego Reje-stru Sądowego prowadzonego przez Sąd Rejonowy dla m.st. Warszawy w Warszawie XIII Wydział Gospodarczy Krajowego Rejestru Sądowego, pod numerem KRS 0000874696, NIP 5272944924, RE-GON 387767552 (“LEGALIO”).

LEGALIO przetwarza dane osobowe takie jak: imię i nazwisko, adres e-mail, numer telefonu, nazwa stanowiska. Dane osobowe przetwarzane są przez LEGALIO na zasadach określonych w przepisach o ochronie danych osobowych, w szczególności w Rozporządzeniu Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/679 z dnia 27 kwietnia 2016 r. w sprawie ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych i w sprawie swobodnego przepływu takich danych oraz uchylenia dyrektywy 95/46/WE (ogólne rozporządzenie o ochronie danych) („RODO”) oraz w ustawie z 10 maja 2018 r. o ochronie danych osobowych. LEGALIO zachowuje dane osobowe w poufności i zabezpiecza je przed niepowołanym dostępem osób trzecich na zasadach określonych w tych aktach prawnych.

Zakres i cele przetwarzania danych osobowych

W ramach swojej działalności LEGALIO zbiera i przetwarza dane osobowe dla celów:

  • wynikających z prawnie uzasadnionych interesów realizowanych przez LEGALIO jako admini-stratora danych, w szczególności zaś w celach związanych ze świadczeniem usług na rzecz klientów, informowaniem klientów lub potencjalnych klientów o zmianach w przepisach prawa lub o praktyce ich stosowania oraz z prowadzeniem pozostałej korespondencji, nawiązywa-niem i utrzymywaniem kontaktów z klientami, potencjalnymi klientami, kontrahentami lub też innymi podmiotami, a także w celu umożliwienia korzystania z profili LEGALIO prowadzonych na portalach społecznościowych – na podstawie art. 6 ust. 1 lit. f RODO;
  • negocjowania, zawierania i wykonywania umów z klientami i innymi podmiotami lub dla pod-jęcia działań na żądanie osoby, której dane dotyczą, przed zawarciem umowy – na podstawie art. 6 ust. 1 lit. b RODO;
  • prowadzenia procesów rekrutacyjnych oraz wykonywania obowiązków prawnych związanych z zatrudnieniem – na podstawie, odpowiednio art. 6 ust. 1 lit. a, art. 6 ust. 1 lit. c, oraz art. 6 ust. 1 lit. f RODO;
  • wykonywania obowiązków wynikających z przepisów prawa – na podstawie art. 6 ust. 1 lit. c RODO.
 

Przekazywanie danych osobowych innym podmiotom

W związku z prowadzoną przez LEGALIO działalnością dane osobowe mogą być udostępniane pod-miotom zewnętrznym, przy pomocy których ta działalność jest prowadzona, w szczególności dostaw-com usług księgowych, IT, marketingowych, operatorom pocztowym, kurierom, itp. Dane osobowe nie będą przekazywane do państwa trzeciego.

Okres przetwarzania danych osobowych

Okres przetwarzania danych osobowych zależy od celu przetwarzania. W przypadku przetwarzania danych osobowych opartego o prawnie uzasadniony interes LEGALIO, dane osobowe przetwarzane będą przez okres umożliwiający realizację tego prawnie uzasadnionego interesu.

Gdy przetwarzanie danych osobowych następuje dla celów negocjowania, zawarcia lub wykonania umowy, dane osobowe są przetwarzane przez okres negocjowania i zawierania umowy, ewentualnie także wykonywania umowy, do czasu niezbędnego do ewentualnego ustalenia lub dochodzenia roszczeń, ewentualnie obrony przed roszczeniami, a po tym okresie w przypadku i w zakresie, w jakim będą wymagać tego przepisy prawa.

W przypadku gdy przetwarzanie danych osobowych następuje dla wykonania obowiązków wynikających z przepisów prawa, okres przetwarzania danych wynikać będzie z treści tych obowiązków. Dane osobowe przetwarzane będą do czasu zgłoszenia skutecznego sprzeciwu w tym zakresie, ewentualnie cofnięcia zgody na przetwarzanie danych osobowych w sytuacjach, gdy taka zgoda jest jedyną podstawą przetwarzania danych osobowych.

Dane osobowe przetwarzane w ramach wykonywania zawodu adwokata albo radcy prawnego będą przechowywane przez 10 lat od końca roku, w którym zakończyło się postępowanie, w związku z którym dane osobowe zostały zgromadzone.

Prawa osób, których dane osobowe są przetwarzane

Osobom, których dane osobowe są przetwarzane, przysługują następujące prawa:

  • prawo do dostępu do danych osobowych oraz informacji o ich przetwarzaniu, w szczególności o celach i podstawach prawnych przetwarzania, kategoriach przetwarzanych danych osobowych, zakresie przetwarzanych danych osobowych oraz podmiotach, którym dane osobowe są ujawniane;
  • prawo do uzyskania kopii przetwarzanych danych osobowych;
  • prawo do sprostowania danych osobowych;
  • prawo do usunięcia danych osobowych, których przetwarzanie nie jest niezbędne dla celów,
  • dla których dane te zostały zebrane;
  • prawo do ograniczenia przetwarzania danych osobowych;
  • prawo do przenoszenia danych osobowych przetwarzanych w sposób zautomatyzowany na podstawie umowy lub udzielonej zgody, polegające na możliwości żądania wydania danych osobowych dostarczonych przez daną osobę i jej dotyczących w sposób ustrukturyzowany i w powszechnie używanym formacie;
  • prawo do sprzeciwu wobec przetwarzania danych osobowych w celach marketingowych;
  • prawo do wycofania w każdej chwili zgody na przetwarzanie danych osobowych, jeżeli przetwarzane są one na podstawie takiej zgody, co nie wpływa jednak na zgodność z prawem przetwarzania danych osobowych mającego miejsce przed wycofaniem zgody;
  • prawo do wniesienia skargi do Prezesa Urzędu Ochrony Danych Osobowych w odniesieniu do przetwarzania danych osobowych.

Prawa te mogą jednak nie przysługiwać osobie, której dane osobowe są przetwarzane w zakresie, w jakim ich wykonanie mogłoby prowadzić do naruszenia tajemnicy radcowskiej albo adwokackiej.

Brak wymogu podania danych osobowych

Podanie danych osobowych jest dobrowolne. Podanie danych osobowych może być jednak niezbędne dla nawiązania i utrzymania kontaktu, prowadzenia korespondencji, zawarcia lub wykonania danej umowy lub dla otrzymywania informacji o zmianach w przepisach prawa lub praktyce ich stosowania.

Brak profilowania danych osobowych

Dane osobowe nie są przedmiotem profilowania ani innego zautomatyzowanego podejmowania decyzji.

Zasady dotyczące plików cookies

Pliki cookies (tzw. „ciasteczka”) stanowią dane informatyczne, w szczególności pliki tekstowe, które przechowywane są w urządzeniu końcowym użytkownika strony internetowej i przeznaczone są do korzystania z podstron tejże strony. Cookies zazwyczaj zawierają nazwę strony internetowej, z której pochodzą, czas przechowywania ich na urządzeniu końcowym oraz unikalny numer.

Pliki cookies wykorzystywane są w celu:

  • dostosowania zawartości strony internetowej do preferencji użytkownika oraz optymalizacji korzystania ze stron internetowych; w szczególności pliki te pozwalają rozpoznać urządzenie użytkownika strony internetowej i odpowiednio wyświetlić stronę internetową, dostosowaną do jego indywidualnych potrzeb;
  • tworzenia statystyk, które pomagają zrozumieć, w jaki sposób użytkownicy strony internetowej korzystają ze stron internetowych, co umożliwia ulepszanie ich struktury
    i zawartości;
  • utrzymanie sesji użytkownika strony internetowej (po zalogowaniu), dzięki której użytkownik nie musi na każdej podstronie strony internetowej ponownie wpisywać loginu i hasła.
 

Na tej stronie internetowej stosowane są dwa zasadnicze rodzaje plików cookies: „sesyjne” (session cookies) oraz „stałe” (persistent cookies). Cookies „sesyjne” są plikami tymczasowymi, które przechowywane są w urządzeniu końcowym użytkownika do czasu wylogowania, opuszczenia strony internetowej lub wyłączenia oprogramowania (przeglądarki internetowej). „Stałe” pliki cookies przechowywane są w urządzeniu końcowym użytkownika przez czas określony w parametrach plików cookies lub do czasu ich usunięcia przez użytkownika.

W ramach strony internetowej stosowane są lub mogą być stosowane następujące rodzaje plików cookies:

  •  „niezbędne” pliki cookies, umożliwiające korzystanie z usług dostępnych w ramach strony internetowej, np. uwierzytelniające pliki cookies wykorzystywane do usług wymagających uwierzytelniania w ramach strony internetowej;
  • pliki cookies służące do zapewnienia bezpieczeństwa, np. wykorzystywane do wykrywania nadużyć w zakresie uwierzytelniania w ramach strony internetowej;
  • „wydajnościowe” pliki cookies, umożliwiające zbieranie informacji o sposobie korzystania ze stron internetowych strony internetowej;
  • „funkcjonalne” pliki cookies, umożliwiające „zapamiętanie” wybranych przez użytkownika ustawień i personalizację interfejsu użytkownika, np. w zakresie wybranego języka lub regionu, z którego pochodzi użytkownik;
  • „analityczne” – np. Google Analytics , które zbierają informacje na temat odwiedzin strony, takie jak podstrony, czas spędzony na stronie czy przejścia pomiędzy poszczególnymi podstronami. W tym celu wykorzystywane są pliki cookies firmy Google LLC dotyczące usługi Google Analytics.
 

W wielu przypadkach oprogramowanie służące do przeglądania stron internetowych (przeglądarka internetowa) domyślnie dopuszcza przechowywanie plików cookies w urządzeniu końcowym użytkownika. Użytkownicy strony internetowej mogą dokonać w każdym czasie zmiany ustawień dotyczących plików cookies. Ustawienia te mogą zostać zmienione w szczególności w taki sposób, aby blokować automatyczną obsługę plików cookies w ustawieniach przeglądarki internetowej bądź informować o ich każdorazowym zamieszczeniu w urządzeniu użytkownika strony internetowej. Szczegółowe informacje o możliwości i sposobach obsługi plików cookies dostępne są w ustawieniach oprogramowania (przeglądarki internetowej).

Korzystanie ze strony oznacza zgodę na umieszczanie plików cookies na urządzeniu użytkownika. Ograniczenia stosowania plików cookies mogą wpłynąć na niektóre funkcjonalności dostępne na stronie internetowej.

Pliki cookies zamieszczane w urządzeniu końcowym użytkownika strony internetowej i wykorzystywane mogą być również przez współpracujących z operatorem strony internetowej reklamodawców, partnerów, firmy analityczno-badawcze oraz dostawców aplikacji multimedialnych.

Korzystanie ze strony wiąże się z przesyłaniem zapytań do serwera, na którym przechowywana jest strona. Każde zapytanie skierowane do serwera zapisywane jest w logach serwera.

Logi obejmują m.in. adres IP użytkownika, datę i czas serwera, informacje o przeglądarce internetowej i systemie operacyjnym. Logi mogą być zapisywane i przechowywane są na serwerze.

Dane zapisane w logach serwera nie są kojarzone z konkretnymi osobami korzystającymi ze strony i nie są wykorzystywane przez nas w celu identyfikacji użytkownika.

Logi serwera stanowią wyłącznie materiał pomocniczy służący do administrowania stroną, a ich zawartość nie jest ujawniana nikomu poza osobami upoważnionymi do administrowania serwerem.

Strona wykorzystuje pliki cookies w celu świadczenia usług na najwyższym poziomie. Ustawienia przechowywania cookies można zmienić w przeglądarce. Więcej informacji…