W ostatnim czasie gor\u0105cym tematem jest gwa\u0142towny wzrost cen towar\u00f3w i us\u0142ug. Problem ten, istniej\u0105cy ju\u017c w ubieg\u0142ym roku, spot\u0119gowany zosta\u0142 skutkami rosyjskiej agresji na Ukrain\u0119. Pewne wahania, a nawet spadki cen niekt\u00f3rych materia\u0142\u00f3w widoczne w ostatnich tygodniach z pewno\u015bci\u0105 nie rozwi\u0105zuj\u0105 tego problemu. Ma on szczeg\u00f3lne znaczenie w umowach zawartych na d\u0142u\u017cszy okres lub ze znacznym wyprzedzeniem. Tam bowiem r\u00f3\u017cnica pomi\u0119dzy wst\u0119pnymi kalkulacjami wykonawcy a faktycznymi kosztami jest najwi\u0119ksza. Poni\u017cej sygnalizujemy kilka kwestii, kt\u00f3rych powinny by\u0107 \u015bwiadome podmioty b\u0119d\u0105ce stronami um\u00f3w o dzie\u0142o i o roboty budowlane.<\/p>\n\n\n\n
Kiedy umowa jest umow\u0105 o dzie\u0142o?<\/strong><\/p>\n\n\n\n Jakkolwiek umowa o dzie\u0142o jest jednym z najcz\u0119\u015bciej zawieranych typ\u00f3w um\u00f3w, poj\u0119cie to jest rzadko u\u017cywane w potocznym j\u0119zyku. Znacznie cz\u0119\u015bciej umowy tego typu okre\u015blane s\u0105 poprzez odniesienie do konkretnego dzie\u0142a, jakie ma by\u0107 wykonane, np. umowa o remont czy te\u017c umowa o prace projektowe. W istocie umowy te pod wzgl\u0119dem prawnym stanowi\u0105 najcz\u0119\u015bciej jeden typ umowy, polegaj\u0105cy na tym, \u017ce wykonawca zobowi\u0105zany jest do osi\u0105gni\u0119cia rezultatu materialnego lub niematerialnego w zamian za zap\u0142at\u0119 wynagrodzenia. Rezultat ten musi by\u0107 przy tym oznaczony na tyle, aby mo\u017cliwe by\u0142o ustalenie, czy zosta\u0142 on osi\u0105gni\u0119ty i czy posiada wady. Poza przyk\u0142adami wskazanymi powy\u017cej dzie\u0142em mo\u017ce by\u0107 przygotowanie ekspertyzy czy te\u017c test\u00f3w, wykonanie monta\u017cu czy konserwacji urz\u0105dze\u0144 itp.<\/p>\n\n\n\n Umowa o roboty budowlane jest typem umowy bardzo podobnym do umowy o dzie\u0142o, z t\u0105 g\u0142\u00f3wn\u0105 r\u00f3\u017cnic\u0105, \u017ce dotyczy ona wykonania albo remontu obiektu budowlanego i obejmuje dodatkowe regulacje z tym zwi\u0105zane.<\/p>\n\n\n\n Brak bezpo\u015bredniego wp\u0142ywu wzrostu koszt\u00f3w na wysoko\u015b\u0107 wynagrodzenia<\/strong><\/p>\n\n\n\n W braku odr\u0119bnych uregulowa\u0144 umownych wzrost koszt\u00f3w wykonania nie przek\u0142ada si\u0119 na zmian\u0119 tre\u015bci umowy, w szczeg\u00f3lno\u015bci na wzrost wynagrodzenia. Dotyczy to zar\u00f3wno um\u00f3w, gdzie wynagrodzenie okre\u015blono rycza\u0142towo, jak i tych, gdzie podstaw\u0105 ustalenia ostatecznego wynagrodzenia jest kosztorys. W przypadku znacznego wzrostu koszt\u00f3w dochodzi niejednokrotnie do faktycznej straty na danej umowie.<\/p>\n\n\n\n W praktyce umowy o dzie\u0142o i szczeg\u00f3lnie umowy o roboty budowlane zawieraj\u0105 cz\u0119sto postanawiania przewiduj\u0105ce waloryzacj\u0119 wynagrodzenia wykonawcy. Skutki takich postanowie\u0144 umownych b\u0119d\u0105 zale\u017ca\u0142y jednak od tego, w jaki spos\u00f3b i na ile precyzyjnie okre\u015blono w nich podstaw\u0119 dokonania waloryzacji, zakres czasowy i przedmiotowy waloryzacji, cz\u0119stotliwo\u015b\u0107 waloryzacji oraz stopie\u0144 waloryzowania wynagrodzenia. Nale\u017cy mie\u0107 na uwadze, \u017ce postanowienia tego typu niejednokrotnie uzale\u017cnia\u0107 b\u0119d\u0105 waloryzacj\u0119 od dokonania okre\u015blonych czynno\u015bci w zakre\u015blonym terminie.<\/p>\n\n\n\n W zakresie um\u00f3w o roboty budowlane najbardziej znanym przyk\u0142adem takiej klauzuli jest subklauzula 13.8 standardowych wzor\u00f3w FIDIC. Jej skuteczno\u015b\u0107 jest uzale\u017cniona od uzgodnienia i obj\u0119cia umow\u0105 zestawienia sk\u0142adnik\u00f3w, w przypadku kt\u00f3rych zmiana cen mo\u017ce by\u0107 podstaw\u0105 zmiany wynagrodzenia. Ochrona interes\u00f3w wykonawcy cz\u0119sto zale\u017cna b\u0119dzie od trafnego wyboru relewantnych sk\u0142adnik\u00f3w tego koszyka. Skorzystanie z uprawnienia gwarantowanego t\u0105 klauzul\u0105 zale\u017cne b\u0119dzie od zg\u0142oszenia \u017c\u0105dania w tym zakresie w przewidzianym umow\u0105 terminie i w spos\u00f3b odpowiadaj\u0105cy wymogom umownym.<\/p>\n\n\n\n W odniesieniu do zam\u00f3wie\u0144 publicznych pami\u0119ta\u0107 jeszcze nale\u017cy, \u017ce tocz\u0105 si\u0119 intensywne prace nad ustaw\u0105 generalnie waloryzuj\u0105ca wynagrodzenia w ramach um\u00f3w zwartych w wyniku udzielenia zam\u00f3wienia publicznego.<\/p>\n\n\n\n Aneksowanie umowy<\/strong><\/p>\n\n\n\n Przy braku klauzul waloryzacyjnych w tre\u015bci umowy jedynym sposobem na podwy\u017cszenie wynagrodzenia b\u0119dzie doprowadzenie do jej zmiany. W ka\u017cdym przypadku dopuszczalna jest ona w drodze porozumienia stron. Nale\u017cy jedynie pami\u0119ta\u0107 o dochowania nale\u017cytej formy przewidzianej w oryginalnej umowie. Do odpowiedniej zmiany umowy mo\u017ce doj\u015b\u0107 po tym, jak okre\u015blone koszty zosta\u0142y poniesione, jak i wcze\u015bniej. Zmieniaj\u0105c umow\u0119, nale\u017cy pami\u0119ta\u0107 o tym, \u017ce obecne wzrosty mog\u0105 by\u0107 chwilowe i nie mo\u017cna ca\u0142kowicie wykluczy\u0107 spadku koszt\u00f3w, przynajmniej w kr\u00f3tkoterminowej perspektywie.<\/p>\n\n\n\n Pozornie wydawa\u0107 by si\u0119 mog\u0142o, i\u017c zamawiaj\u0105cy nie b\u0119dzie zainteresowany podwy\u017cszaniem wynagrodzenia. W praktyce jednak w jego interesie le\u017cy przede wszystkim sprawne wykonanie umowy, w szczeg\u00f3lno\u015bci przy wi\u0119kszych projektach, a brak waloryzacji mo\u017ce wi\u0105za\u0107 si\u0119 z powa\u017cnymi op\u00f3\u017anieniami. Co wi\u0119cej, zamawiaj\u0105cy musi si\u0119 liczy\u0107 z mo\u017cliwo\u015bci\u0105 wymuszenia zmiany na drodze s\u0105dowej, o czym piszemy wi\u0119cej w kolejnym punkcie.<\/p>\n\n\n\n Wniosek o podwy\u017cszenie wynagrodzenia powinien by\u0107 starannie przygotowany, udokumentowany a przy tym przemy\u015blany pod k\u0105tem ewentualnego przysz\u0142ego post\u0119powania s\u0105dowego. To samo zreszt\u0105 odnie\u015b\u0107 nale\u017cy do odpowiedzi zamawiaj\u0105cego.<\/p>\n\n\n\n W przypadku zam\u00f3wie\u0144 publicznych zasad\u0105 jest mo\u017cliwo\u015b\u0107 zmiany umowy jedynie w przypadkach wskazanych w przepisach. Najwa\u017cniejszym takim przypadkiem jest sytuacja, gdy mo\u017cliwo\u015b\u0107 i podstawy zmiany okre\u015blono ju\u017c w samej umowie. Wykonawcy powinni pami\u0119ta\u0107, \u017ce wi\u0119kszo\u015b\u0107 klauzul obecnie stosowanych uzale\u017cnia waloryzacj\u0119 od inicjatywy wykonawcy i przedstawienia przez niego odpowiedniej dokumentacji oraz wylicze\u0144 okre\u015blaj\u0105cych waloryzacj\u0119.<\/p>\n\n\n\n Stosowane obecnie przez zamawiaj\u0105cych publicznych mechanizmy standardowo okre\u015blaj\u0105 g\u00f3rn\u0105 granic\u0119 waloryzacji, kt\u00f3ra mo\u017ce by\u0107 nieadekwatna dla wzrostu koszt\u00f3w. Dlatego wagi nabiera inna przes\u0142anka zmiany umowy, odnosz\u0105ca si\u0119 do potrzeby zmiany wynikaj\u0105cej z okoliczno\u015bci, niemo\u017cliwych do przewidzenia w chwili zawierania umowy. Wydaje si\u0119, \u017ce gwa\u0142towne zmiany cen wywo\u0142ane wojn\u0105 w Ukrainie stanowi\u0105 tak\u0105 nieprzewidywaln\u0105 okoliczno\u015b\u0107.<\/p>\n\n\n\n Wykonawcy w ramach zam\u00f3wie\u0144 publicznych powinni \u015bledzi\u0107 trwaj\u0105ce prace legislacyjne nad ustaw\u0105 zmierzaj\u0105c\u0105 do rozszerzenia mo\u017cliwo\u015bci aneksowania um\u00f3w i podwy\u017cszania wynagrodzenia wykonawcy.<\/p>\n\n\n\n S\u0105dowa zmiana wynagrodzenia<\/strong><\/p>\n\n\n\n W przypadku braku porozumienia wykonawcy maj\u0105 jeszcze jedn\u0105 opcj\u0119. Mog\u0105 wyst\u0105pi\u0107 do s\u0105du o wydanie wyroku, kt\u00f3ry zwaloryzuje wynagrodzenie. Powinni oni jednak pami\u0119ta\u0107, \u017ce s\u0105d nie b\u0119dzie zwi\u0105zany ich \u017c\u0105daniem. Mo\u017ce on wi\u0119c wyrokiem zmodyfikowa\u0107 umow\u0119 w inny spos\u00f3b ni\u017c \u017c\u0105dany albo nawet umow\u0119 rozwi\u0105za\u0107. Nawet przy podwy\u017cszeniu wynagrodzenia nie ma gwarancji, i\u017c nast\u0105pi ono w stopniu niweluj\u0105cym strat\u0119, nie m\u00f3wi\u0105c ju\u017c o zagwarantowaniu oczekiwanego zysku.<\/p>\n\n\n\n W przypadku wynagrodzenia rycza\u0142towego warunkiem do jego podwy\u017cszenia b\u0119dzie zmiana okoliczno\u015bci, w szczeg\u00f3lno\u015bci koszt\u00f3w wykonania, jaka nie mog\u0142a by\u0107 przewidziana w chwili zawarcia umowy i jaka grozi ra\u017c\u0105c\u0105 strat\u0105 po stornie wykonawcy w przypadku wykonania umowy (por. art. 632 \u00a7 2 KC). Zmiana okoliczno\u015bci musi mie\u0107 przy tym charakter trwa\u0142y w odniesieniu do wykonywanego zobowi\u0105zania. Innymi s\u0142owy, wzrost cen, nawet gwa\u0142towny, w toku wykonania umowy nie b\u0119dzie podstaw\u0105 do podwy\u017cszenia wynagrodzenia, o ile w relatywnie kr\u00f3tkim czasie nast\u0105pi\u0105 podobne spadki tych cen. Ra\u017c\u0105c\u0105 jest nie ka\u017cda strata, kt\u00f3rej mo\u017cliwo\u015b\u0107 poniesienia jest sta\u0142ym elementem dzia\u0142alno\u015bci gospodarczej, ale strata takich rozmiar\u00f3w, kt\u00f3rych mo\u017cliwo\u015bci wyst\u0105pienia roztropny przedsi\u0119biorca nie m\u00f3g\u0142 rozs\u0105dnie zak\u0142ada\u0107 przy zawieraniu umowy. Bywa jednak, \u017ce s\u0105dy interpretuj\u0105 to poj\u0119cie w spos\u00f3b bardziej korzystny dla wykonawc\u00f3w odnosz\u0105c je do zak\u0142adanego zysku w ramach umowy.<\/p>\n\n\n\n W przypadku wynagrodzenia kosztorysowego jego zmiana mo\u017ce nast\u0105pi\u0107 na podobnych podstawach (por. art. 3571<\/sup> KC), z tym \u017ce przepisy w tym zakresie wymagaj\u0105 dodatkowo, aby zmiana okoliczno\u015bci nie tylko nie by\u0142a do przewidzenia w chwili zawarcia umowy, ale – dodatkowo – aby mia\u0142a charakter nadzwyczajny. Dyskusyjne jest, czy ta dodatkowa przes\u0142anka prowadzi w istocie do jakichkolwiek istotnych r\u00f3\u017cnic w zakresie zastosowania obu tych podstaw. Mo\u017cliwe jest jednak, \u017ce dla podwy\u017cszenia wynagrodzenia kosztorysowego s\u0105dy b\u0119d\u0105 podchodzi\u0107 bardziej rygorystycznie pod wzgl\u0119dem tego, czy wzrost cen w ostatnim czasie ma charakter nadzwyczajny, bezprecedensowy.<\/p>\n\n\n\n W przypadku zdecydowania si\u0119 na skorzystanie z drogi s\u0105dowej, sprawa powinna by\u0107 bardzo starannie przygotowana. Istotne b\u0119dzie szczeg\u00f3\u0142owe dokumentowanie wzrostu koszt\u00f3w wykonania umowy oraz okoliczno\u015bci potwierdzaj\u0105cych, \u017ce w momencie zawierania umowy nie mo\u017cna by\u0142o si\u0119 tego wzrostu spodziewa\u0107. Jako \u017ce post\u0119powania s\u0105dowe s\u0105 raczej d\u0142ugotrwa\u0142e, nieodzowne wydaje si\u0119 podj\u0119cie pr\u00f3by uzyskania odpowiedniego zabezpieczenia dochodzonego \u017c\u0105dania. Skierowanie stosownego \u017c\u0105dania do s\u0105du w ka\u017cdym wypadku powinno nast\u0105pi\u0107 przed kompletnym wykonaniem umowy.<\/p>","protected":false},"excerpt":{"rendered":" W ostatnim czasie gor\u0105cym tematem jest gwa\u0142towny wzrost cen towar\u00f3w i us\u0142ug. Problem ten, istniej\u0105cy ju\u017c w ubieg\u0142ym roku, spot\u0119gowany zosta\u0142 skutkami rosyjskiej agresji na Ukrain\u0119. Pewne wahania, a nawet spadki cen niekt\u00f3rych materia\u0142\u00f3w widoczne w ostatnich tygodniach z pewno\u015bci\u0105 nie rozwi\u0105zuj\u0105 tego problemu. Ma on szczeg\u00f3lne znaczenie w umowach zawartych na d\u0142u\u017cszy okres lub […]<\/p>","protected":false},"author":1,"featured_media":0,"comment_status":"closed","ping_status":"open","sticky":false,"template":"","format":"standard","meta":[],"categories":[1],"tags":[71,69,70],"_links":{"self":[{"href":"https:\/\/legalio.pl\/en\/wp-json\/wp\/v2\/posts\/5997"}],"collection":[{"href":"https:\/\/legalio.pl\/en\/wp-json\/wp\/v2\/posts"}],"about":[{"href":"https:\/\/legalio.pl\/en\/wp-json\/wp\/v2\/types\/post"}],"author":[{"embeddable":true,"href":"https:\/\/legalio.pl\/en\/wp-json\/wp\/v2\/users\/1"}],"replies":[{"embeddable":true,"href":"https:\/\/legalio.pl\/en\/wp-json\/wp\/v2\/comments?post=5997"}],"version-history":[{"count":0,"href":"https:\/\/legalio.pl\/en\/wp-json\/wp\/v2\/posts\/5997\/revisions"}],"wp:attachment":[{"href":"https:\/\/legalio.pl\/en\/wp-json\/wp\/v2\/media?parent=5997"}],"wp:term":[{"taxonomy":"category","embeddable":true,"href":"https:\/\/legalio.pl\/en\/wp-json\/wp\/v2\/categories?post=5997"},{"taxonomy":"post_tag","embeddable":true,"href":"https:\/\/legalio.pl\/en\/wp-json\/wp\/v2\/tags?post=5997"}],"curies":[{"name":"wp","href":"https:\/\/api.w.org\/{rel}","templated":true}]}}